TÜSES, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme Geçiş Sürecinde Yol Haritaları” bahisli bir sempozyum düzenledi. Sempozyuma, CHP Genel Lider Yardımcısı Yüksel Taşkın, DEVA Partisi Genel Merkez İdare Heyeti Üyesi Gülçin Avşar, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Mente, HDP İstanbul Milletvekili Erol Katırcıoğlu ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Sabri Tekir de katıldı. Gelecek Partili Mente, “Bu güç devirde Altılı Masa’dan bir tahlil üretemezsek, bu sistemin kalıcı olma ihtimali var. O yüzden Altılı Masa’nın birlikte çalışması ve tahlil üretmesi gerekiyor” açıklamasında bulundu.
Türkiye Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TÜSES), İstanbul Şişli’de Radisson Blu Hotel’de, toplamda 4 oturumdan oluşan, “Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme Geçiş Sürecinde Yol Haritaları” bahisli bir sempozyum düzenledi.
“TÜRKİYE’NİN UYGUNLAŞMASINI, OLAĞANLAŞMASINI İSTİYORUZ”
Açılış konuşmasını, TÜSES Lideri Celal Korkut Yıldırım gerçekleştirdi. “Eskiden dostlarla karşılaştığımızda, ‘Nasılsın’ diye sorulduğunda, ‘Türkiye gibiyim’ derdik. Sonradan ‘Türkiye’den iyiyim’ denmeye başladı. Artık ise, ‘Akıl sıhhati hariç fizikî olarak iyiyim’ demeye başladık” örneğini veren Yıldırım, kelamlarına şöyle devam etti:
“Türkiye’de bir akıl tutulması yaşanıyor. Bu ülkede; merhamet hisleri ölmediyse, birazcık aklımız da varsa, birazcık vicdanımız da varsa hakikaten akıl sıhhatini sürdürebilmek çok mümkün değil. Bizler de bunu kabullenmeyenler olarak buradayız. Güzelleşmek istiyoruz, Türkye’nin de düzgünleşmesini, olağanlaşmasını istiyoruz.”
“ERDOĞAN’IN MİSYON ONAYI YÜZDE 30”
Ardından, Toplumsal Demokrasi Vakfı Lideri (SODEV) ve AKSOY Araştırma Şirketi’nin kurucusu Ertan Aksoy yaptıkları kimi kamuoyu araştırmalarının sonuçlarını şöyle paylaştı:
* “Erdoğan’ın en son kullandığı hakeret tabirini ölçtük, o görüntüyü deneklere izlettik. ‘Katılıyor musunuz?’ diye sorduğumuzda, yüzde 39’unun katıldığını gördük. Bana nazaran bu, şunu gösteriyor: Biz ekonomik krizi konuşuyoruz lakin tahminen bundan daha büyük toplumsal barış problemimiz var. Bir iktidar değişikliği olduğunda toplumsal barış sıkıntısı de en değerli gündem unsurlarından biri olmalı.
* (Seçmenlere) Türkiye’nin gidişatını soruyoruz. Bu soruya ‘kötüye gidiyor’ karşılığını verenlerin oranı geçtiğimiz yıllardan bu yana daima artarak devam ediyor. ‘Olumlu’ olarak söz eden kitle yüzde 13.3 ile sonlu. Erdoğan’ın vazife onayı yüzde 30, en son bulgumuz. Geçen sene yüzde 35 ile başlamıştı Ocak 2021’de.
“YÜZDE 54, GENÇLERİN ‘ÇOK SIKINTI DURUMDA’ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYOR”
* ‘Türkiye toplumunun ruh sıhhati sizce nasıldır?’ diye sorduk. ‘İyi’ diyenler yüzde 7.6 ile limitli. ‘Sizce Türkiye’de gençler ne durumdalar?’ diye sorduğumuzda, yüzde 54’ü ‘çok güç durumda’ olduğunu söylüyor. Yüzde 10’u da ‘zor’ durumda olduğunu söz ediyor.
* İktisadın şu anki durumunu sorduk. Ezici çoğunluk, yüzde 59, ‘berbat’ karşılığını veriyor. Yüzde 85’i de iktisadın ‘kötü’ olduğunu söz ediyor. Artık toplumun yüzde 80’i her ay satın alma gücünü kaybettiğini hissediyor. ‘Sizce 4250 lira taban fiyat, rahat geçinebilmek ne kadar kafidir?’ diye soruyoruz periyoduk olarak. Bu yılın beşinci haftasında yüzde 13.8’i ‘yeterli’ demiş. 12. hafta sormuşuz, yüzde 8.7’ye denk gelmiş. 18. haftada sormuşuz, yüzde 4.3’e denk gelmiş.
* ‘Cumhurbaşkanı siz olsaydınız (verilen şıklardan) bunlardan birini yapabiliyor olsaydınız neyi seçerdiniz?’ diye sorduk. ‘Hayat pahalılığını sonlandırırdım’ birinci sırada çıkıyor. ‘Adaleti sağlardım’ ikinci sırada. Bu boyutta bir iktisat sorunu olan bir toplumda hala ‘adalet’ ikinci sırada ve güçlü bir durumda.”
“ORTA SINIF ZAYIFLADI”
Daha sonra “Demokrasinin İktisat Ayağı: İktisat Üzerinden Demokrasiyi Konuşmak” bahisli birinci oturum gerçekleştirildi. Bu kısımda, Prof. Dr. Burhan Şenatlar moderatörlüğünde, Prof. Dr. Murat Somer ve Doç. Dr. Seda Demiralp konuştu.
Demiralp, iktisadın demokrasiye olan tesirlerine ait şu açıklamalarda bulundu:
“* Demokrasi için ekonomik sıhhat değerlidir. Benim için en kıymetlilerinden biri, geniş orta sınıfın olduğu bir ekonomik büyüme. Tarihî olarak baktığımızda da Batı’da orta sınıfın genişlemesi ve genişleyen orta sınıfın verdiği vergiler karşılığı siyasi temsil hakkı için pazarlık etmesi ve bu biçimde siyasi temsil hakkını alması… Bunun Türkiye için epey kritik olduğunu düşünüyorum. Türkiye’de orta sınıf daima kırılgandı, gereğince gelişmiş değildi. Ancak son periyotta orta sınfın bilhassa zayıflaması kelam konusu oldu.
* Orta sınıf iktidarın oy potansiyeli taşıyan bir kesim olmadığı için orta sınıfın lehine siyasetler gelişmedi. Tam aykırısı alt ve üst gelir kümelerinin lehine siyasetlerle orta sınıf olduğundan da zayıf hale geldi. Vergi siyasetleri orta sınıfı zayıflatan siyasetler oldu. 20 bin lira kazanan biriyle, yüzbinlerce lira kazanan birisinin yalnızca yüzde 5 fark vergi vermesi üzere.
* Orta sınıfın zayıflaşmış olması, son 10 yılda Türkiye’nin yalnızca iktisadı için değil, demokrasisi için de çok önemli bir sorun. Zira orta sınıf yalnızca iktisadın değil, demokrasinin de bel kemiği.
“EKONOMİK BUHRANIN SEBEBİ DEMOKRASİ OLMAMASI”
* ‘Ekonomik gelişim gerisinden demokrasiyi getirir’ kanısı hakikat değil. Demokrasiyi, demokrasiyi isteyenler getirir. Ekonomik gelişim zaten demokrasiyi getirmez. Demokratikleşme bir maksattır.”
Ardından konuşan Somer ise ekonomik buhranın en büyük nedeninin demokrasinin askıya alınması olduğunu söyleyerek şöyle dedi:
* “Yaşadığımız bu derin ekonomik buhranı, demokrasinin askıya alınmasına bağlamak mümkün. Yaşadığımız ekonomik buhranın en büyük nedeni bu.
* Bugün yeni bir model ortaya çıkmış durumda. Seçilmiş iktidarlar eliyle kademeli bir otokrotikleşme oluyor. Seçilmiş iktidarlar hiçbir vakit demokrasiye karşı olduklarını söylemediler. Bütün bunları demokrasi için yaptıklarını söyleyerek yavaş yavaş demokrasiyi ortadan kaldırıyorlar.
“MUHALEFETİN İKTİDARA GELMESİ İÇİN GERÇEK BİR KISSA KURMASI ÖNEMLİ”
* Türkiye’de muhalefet değerli adımlar attı. Muhalefetin bu türlü bir durumda iktidara gelmesi için hakikat bir kıssa kurması çok değerli. Gerçek bir duyguyu vurgulamak gerekiyor insanların davranışlarını değiştirmek için.”
İkinci oturumda ise “Geçiş Sürecinde İktisatta Hangi Adımlar Atılmalı?” konusu ele alındı. Güldem Atabay moderatörlüğünde, İbrahim Kahveci ve Uğur Gürses konuştu.
Gürses, iktisada ait şu tespitlerde bulundu:
* “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile iktisadın süratli bir biçimde toparlanacağını düşünüyorum. Hiç karamsar değilim. Türkiye krizlere girmeden neyi yanlış yaptığını görmüyor. Toplum her krizden bir ders alıyor.
“VERGİ ISLAHATI ŞART”
* Seçimi kazanan bir masa, esasen 1-0 önde başlayacak. Bir vergi ıslahatı koşul. Bu iradeyi gösteren bir masanın tıpkı vakitte Türkiye’nin yeni bir kapısını açması lazım. Devletin gelir toplarken, harcama üzerinden alınan vergilerden; çok kazanandan çok, az kazanandan az biçiminde bir vergi ıslahatı yapması lazım. Bu gelir adaletini de bir halde sağlayacaktır, düzeltecektir.”
Kahveci ise şu sözleri kullandı:
* “Türkiye’nin yapısal meselelerine baktığımızda bence en kıymetlisi yaşlılık. Süratle yaşlanıyoruz. Çalışan sayımız düşük, emekli sayımız fazla. Bizim toplumsal çalışma sorunumuz var. Hem bedenen hem de zihnen çalışma sorunumuz var. Bir türlü kısır döngüyü aşamıyoruz. Kısır döngü aşılamadığı için uç noktaya geldi sorun.
* ‘Bugün her ile üniversite’ dediğin vakit, ömür uzunluğu işsiz kalacak bir kuşak yetiştiriyoruz. Nasıl değiştireceksin bunu? Müddet kalmadı. 1.7 doğum oranı olan bir yerde ithal nüfusla şu anda nüfusu tamamlıyoruz. Sistemde radikal değişimler, radikal teklifler gerekiyor. İhtilallere gereksinimimiz var. İhtilalleri, yapısal ıslahatları yapmak zorundayız. Eksiksiz, çok geniş bir tedavi lazım.”
MUHALEFET PARTİSİ TEMSİLCİLERİ KELAM ALDI
Daha sonra gerçekleştirilen üçüncü oturumda; Tamer Altunay moderatörlüğünde Ayşen Şahin ve Prof. Dr. Burak Özçetin, “Geçiş Süreci İrtibatında Yol Üstü Mahzurlar ve Bunları Aşma Yolları” konusunu konuştu.
Son oturum olan dördüncü oturumda ise “Muhalefet Partileri ve Demokrasi İçin Yol Haritaları” konusu ele alındı. Melda Onur moderatörlüğünde gerçekleştirilen oturuma; CHP Genel Lider Yardımcısı Yüksel Taşkın, DEVA Partisi Genel Merkez İdare Şurası Üyesi Gülçin Avşar, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Mente, HDP İstanbul Milletvekili Erol Katırcıoğlu ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Sabri Tekir katıldı. Muhalefet partisi temsilcileri şu açıklamalarda bulundu:
“MESELEYE EMANET ŞUURU İLE BAKMAMIZ LAZIM”
Saadet Partili Tekir: “Ben devletin parasının olacağına inanan biri değilim. Devletin malının olacağına inanan bir insan da değilim. Şayet bir mal varsa milletin malıdır, bir para varsa milletin parasıdır. Bir makam ve mevki varsa milletin makamı, mevkisidir. Millet yetki vermişse o yetki aslında milletin kendisine aittir. Emanet şuuru içerisinde bizim soruna bakmamız lazım.”
“KURUCU AKLILLA SİYASET YAPMAMIZ LAZIM”
HDP’li Katırcıoğlu: “Daha kapsayıcı bir siyasete gereksinimimiz var. Daha kapsayıcı, daha gözü pek bir siyaset lazım. Cumhuriyetin ikinci yüzyılında, birinci yüzyılında yapamadıklarımızı yapmak üzere davranan bir kurucu akılla siyaset yapmamız lazım.”
“ALTILI MASA’NIN BİR ARADA ÇALIŞMASI GEREKİYOR”
Gelecek Partili Mente: “Bu güç periyotta Altılı Masa’dan bir tahlil üretemezsek, bu sistemin kalıcı olma ihtimali var. O yüzden Altılı Masa’nın bir arada çalışması ve tahlil üretmesi gerekiyor. Aksi takdirde bu sistem kalıcı olabilir.”
“KİM DEĞİL, NASIL SORUSU DAHA ÖNEMLİ”
DEVA Partili Avşar: “Erdoğan ‘Altı benzemez’ diyerek masayı aşağılamaya çalışıyor lakin Altılı Masa, Türkiye’nin pek çok meselesini çözebilecek farklılığı oluşturuyor. Cumhurbaşkanı adayı isminin şu ana kadar belirlenmemiş olması aslında bu partilerin yaratmak istediği şeyin özünü oluşturuyor. Kim değil, nasıl sorusu daha kıymetli.”
“BASININ, AKADEMİNİN, SİVİL TOPLUMUN FARKLI BİR YERDE DURMASINI BEKLERDİM”
CHP’li Taşkın: “Ben mesela ‘Aday kim?’ konusunda basının, sivil toplumun çok farklı bir yerde durmasını beklerdim. Sivil toplum bize demeliydi ki, ‘HDP problemi ne olacak, Kürt sorunu ile ilgili ne düşünüyorsunuz?’ O bahiste biraz aksama var üzere geliyor. Bir de toplumsal medya eşittir kamusal alan yanılgısına düşersek çok büyük bir yanılgı içine gireriz.”