Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Almanya’ya gidenlerin yemeden dönmeyeceği lezzetleri arasında ünlü sosis yemeği ‘currywurst’ geliyor. Zaman içinde adeta kült statüsüne ulaşmış bu yemek, ‘bratwurst’ cinsi sosis, köri sosu ve köri tozunun karışımından oluşuyor. Bu lezzetli tadın 1950’lerden bu yana Alman mutfağının ayrılmaz bir parçası olduğunu herkes biliyor belki ama dönerin, ülkedeki popüler fast food’lar arasında her yiyeceğin önüne geçtiği de bilinen bir başka gerçek. Yapılan araştırmalar, 82 milyon nüfusa sahip Almanya’da günde 2 milyon porsiyon döner kebabın tüketildiğini ortaya koyuyor. Yani milli yemeğimiz olarak görülen ekmek arası döner ve salata, Almanların en sevdiği fast food sıralamasında birinciliği kimseye kaptırmıyor. Peki döner kebap Almanya’ya nasıl gitti ve kendini meşhur etti? İşte Almanya’ya göçmen işçi olarak giden ve döneri Almanlara sevdiren Kadir Nurman’ın hikâyesi.
Herkesin merak ettiği sorunun cevabı için 50 yıl öncesine gitmek gerekiyor. Çünkü Almanya’da ekmek arası dönerin kökeni yarım yüzyıl öncesine dayanıyor. Hikâyenin başrollerinde Berlin’de göçmen işçi olan Kadir Nurman ve Mehmet Aygün yer alıyor. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Batı Alman ekonomisini canlandırmak adına Doğu ve Güney Avrupa’dan gelen göçmenler arasında dönerin Alman topraklarına ilk adımını atan kişinin kim olduğu hâlâ bir tartışma konusu. Ancak Avrupa Türk Döner İmalatçıları Derneği, resmî olarak bu ünvanı Kadir Nurman’a verdi.
Derneğin sözcüsü Gürsel Ülber’e göre Batı Berlin’de ilk ekmek arası döner 1972’de Kadir Nurman tarafından satıldı. Ancak her iki göçmen işçi de normalde pirinç pilavı ve salata ile servis edilen döneri, Almanların sokakta rahatça tüketebileceği bir hızda ekmek arasında sunan ilk kişinin yine kendileri olduğunu iddia ediyor.
İŞ HAYATINDA ŞANSI GÜLMEDİ
‘Dönerin babası’ olarak anılan Malatyalı Kadir Nurman, iş hayatında şansı yaver gitmeyenlerdendi. Elini attığı tüm işler başarısızlıkla sonuçlanıyordu. Almanya’da gülmeyen talihini değiştirmekte kararlı olan Nurman, soluğu Türkiye’de aldı.
Hemen ticarete atıldı ancak ne yazık ki onda da hüsrana uğradı. Sonrasında baktı olmayacak, tekrar Almanya’ya döndü. Hiçbir şekilde pes etmeyen, sokakta dondurma bile satan Nurman, 1972 yılında Berlin’in merkezinde City Grill adında bir döner dükkânı açtı. Belki de hayatında aldığı en doğru karara bu şekilde emin adımlarla yürüdü.
‘EKMEK ARASI DÖNER’İN MUCİDİ
Döner kebap, Türk mutfağında tabakta pilavla servis edilen geleneksel bir yemek. Ancak Kadir Nurman, döner etini hamburger tarzı ekmek arasında sunarak hızlı bir yemek alternatifi fikri geliştirdi. Onun bu yaratıcılığıyla tanışan Almanlar, döneri öyle benimsedi ki zamanla ülkenin vazgeçilmez yiyeceklerinden biri hâline geldi. Çok geçmeden Almanya’da ekmek arası döner, hızlı tüketilen fast food tarzı yemekler arasında sosisi bile geride bıraktı.
Yaşananlar, Türkiye’den Almanya’ya giden göçmenlerin Alman kültürü ve ekonomisi üzerindeki etkisinin de önemli bir göstergesi olduğunu gözler önüne seriyor. Üstelik bu durum Türklere çok iyi bir iş istihdamı sağlıyor. Almanya’yı dönerle tanıştıran Kadir Nurman, 24 Ekim 2013’te Berlin’de yaşamını yitirdi. Ölümünden iki yıl önce, 2011’de Türk Döner Üreticileri Federasyonu, ‘ekmek arası dönerin mucidi’ ünvanını Nurman’a verdi. Bu da döneri ilk olarak kendilerinin icat ettiğini iddia eden kişiler için tartışmasız bir onaydı.
ALMANLAR NEDEN BU KADAR ÇOK SEVİYOR?
Bugün Almanya’da 4 milyar euro’yu (yaklaşık 125 milyar lira) bulan döner sektöründe günde 400 ton et kullanılıyor. Avrupa Türk Döner İmalatçıları Derneği (ATDID) verilerine göre, 4 bini Berlin’de olmak üzere Almanya’da toplam 40 bin kebapçı bulunuyor. Peki Almanlar döneri neden bu kadar çok seviyor?
Lezzetli, bol malzemeli, protein ve salata seçeneğiyle her zaman elinizin altında olması büyük bir avantaj sağlıyor. Tabii ki lezzetinin yanı sıra porsiyonların büyük, doyurucu, pratik ve uygun fiyatlı oluşu bu yiyeceği Almanya’da popüler kılıyor.
Döner, Almanya’da başlangıçta dana etinden yapılırken daha sonra tavuk, kuzu, hindi gibi çeşitli et türlerinden de hazırlanarak çeşitlendiriliyor. Zaman içinde pek çok farklı seçeneğe kavuşan dönerin hem doyurucu hem lezzetli bir yiyecek olduğu evrensel olarak da kabul görüyor.
TÜM DÜNYADA İLGİ GÖRÜYOR
Almanya’daki en büyük azınlığı Türkler oluşturuyor ve dönerciler sadece ekonomide değil, iki kültür arasında bağlantı kurmada da önemli bir rol oynuyor. Kadir Nurman’ın Almanları tanıştırdığı döner, bugün en az ülkemizde olduğu kadar dünyada da oldukça popüler bir yemek durumunda bulunuyor. Dünyanın neresine giderseniz gidin aynısı olmasa bile dönerin benzer bir versiyonunu bulma ihtimaliniz çok yüksek.