GÖKHAN KARAKAŞ İstanbul – İstanbul’un en önemli sorunlarından olan kentsel dönüşüm için 2012 yılından beri çalıştıklarını belirten Kartal Belediye Başkanı Gökhan Yüksel, “2017 yılına kadar ‘Bir daireme karşılık iki daire alırım’ anlayışı vardı ve beklenti çok yüksekti. Şimdi artan maliyetlerle birlikte bunu sağlayamıyoruz. Artık dairenin yerine daire almak için para ödemek gerekiyor” dedi. “6 Şubat bizim için iki kez milattır” diyen Yüksel, “Ülkemizi vuran deprem, 6 Şubat 2023’te gerçekleşti. Ama bizim için ilk 6 Şubat felaketi, 6 Şubat 2019 günü yaşandı. Orhantepe mahallemizde 6 Şubat 2019’da yıkılan Yeşilyurt Apartmanı bizim için ilk milattır. Hemen o bölgedeki binaların risk analizini yaptık ve dayanıksız binaların belirlenmesi için harekete geçtik. O bölgedeki 200 binadan, 150 tanesi riskli çıktı. 150 binanın tamamını dönüştürmeyi başardık. Kötü tecrübenin ardından üç yılda tamamladığımız için mutluyuz” dedi.
İlçenizdeki kentsel dönüşüm uygulamalarınızı ve yürüttüğünüz politikayı anlatır mısınız?
Dirençli bir kent oluşturmak adına çalışmalarımızı sürdürüyoruz. 2012 yılında Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’nü kurduk. İlçedeki tüm binaların tespiti ve arazilerin değerlendirilmesi yapıldı. Metrekare hesapları ve kaç metrekare hakları olduğu yönünde bildirimlerde bulunduk. Tüm hukuksal bilgilendirmeyi yaparak güven endeksini artıracak bilgi notlarını veriyoruz. Müteahhitlerle görüştükleri anda Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü yetkilileri de yanlarında oluyor. 11 yılda, 5 bin 500 binayı dönüştürdüğümüzü söyleyebiliriz. Yaklaşık 90 bin insana hitap eden bir dönüşüm.
Vatandaşı teşvik edici hangi uygulamalar yapıyorsunuz?
Dönüşüm için insanları birleşmeye ve ada bazlı dönüşüme davet ediyoruz. 3 bin metrekareye 0,50, 5 bin metrekareye 0,75 fazla emsal veriyoruz ve insanları ada bazlı dönüşümün daha faydalı olacağına ikna etmeye çalışıyoruz. İlgili bakanlıkla konuştuk. Bizce, kentsel dönüşümün ana meselesi kentin planlanmasına yardımcı olmaktır. Kamuya terk edilen alanın anlamlı şekilde sosyal donatı, park ya da tesis yapılması da kentsel dönüşümdür. Aslında kentsel dönüşüm birleşerek yeni alanlar yapmaktır. 2018 yılına kadar mutlu şekilde dönüşümleri başarıyla yaptık. Fakat, 2017 yılından sonra ekonomik çöküşle birlikte maliyetler arttı ve duraklama ve düşüş dönemi yaşandı. Rehavete yol açan bu süreç, imar affına dönüştü. 2017’ye kadar “Dairemi veririm, iki daire alırım” anlayışı vardı ve beklenti çok yüksekti. Şimdi artan maliyetlerle birlikte bunu sağlayamıyoruz. Artık dairenin yerine daire almak için para ödemek gerekiyor.
Sizin ve ilçeniz için milat nedir?
6 Şubat bizim için iki kez milattır. Ülkemizi vuran deprem, 6 Şubat 2023’te gerçekleşti. Binlerce insanımızı kaybettik. Ama bizim için ilk 6 Şubat felaketi, 6 Şubat 2019 günü yaşandı. Orhantepe mahallemizde, benim de yaşadığım yere çok yakın olan Yeşilyurt Apartmanı bizim için ilk milattır. Hem kamu görevlilerinin hem bölgede yaşayanların bakış açısı değişti. Herkes tedirgin oldu. Belediye başkan adayıydım ve bir gerçeklikle karşılaştım. Hemen o bölgedeki binaların risk analizini yaptık ve dayanıksız binaların belirlenmesi için harekete geçtik. Kontrolleri teşvik ettik ve hızlandırdık. O bölgede bulunan ve başvuran 200 binadan, 150 tanesi riskli çıktı. Depreme dayanıksız olduğunu belirlediğimiz 150 diğer binanın karot örnekleri uygunsuz çıktı. 1980’lerde yapılan pek çok binanın ruhsatsız olduğunu biliyorduk ve güçlendirmenin koşullarını yerine getiremedik.
Yeşilyurt Apartmanı ve çevresindeki dönüşümü nasıl tamamladınız? Karşı koyanlar oldu mu?
Elbette kaos ortaya çıktı ama siyaset üstü davrandık ve ilgili bakanlıklarla irtibatımızı sürdürdük. TOKİ, KİPTAŞ ve kendi şirketimiz KARYAPSAN tüm halkı bilgilendirdi. Belli maliyetlerin olduğunu anlattık. 150 binanın tamamını dönüştürmeyi başardık. Hepsini ada şeklinde yenileyemedik ama bina yenileme yaptıklarımızda var. Yürütmeyi durdurma kararlarına rağmen siyaset üretmeden tamamlayabildik. Kötü tecrübenin ardından üç yılda tamamladığımız için mutluyuz. Apartman yıkıldıktan sonra başka bir gerçekle yüzleşmiştik. Enkazı kaldırmayla ilgili ilk kötü sınavımızı vermiştik. 18 bina başvuru yapılmamıştı. Güçlü bulgularımız olduğu için resen karot alma hakkımızı kullandık. Hiç kimseye siyaset yapmadan doğruları anlatarak doğru adımları attık. 2020 yılında ise dönüşümle ilgili kararlığımız arttı. Yeşilyurt’ta vefat edenleri tanıyordum ve bu kararı almamda orada yaşamamın etkisi oldu. 2020 yılında Silivri depremiyle ne kadar doğru bir karar aldığımızı görmüş olduk. Yeşilyurt Apartmanı’yla ilgili yapım sürecinden itibaren imar müdürleri ve teknik sorumluları dahil pek çok insan yargılanıyor. Büyük bir sorumluluk söz konusu.
İstanbul’da derin hissedilen 26 Eylül 2020 tarihli Silivri depreminde neler yaşadınız?
Belediye başkanı olarak gözümün önünde yaşandı ve çocukluğum Yeşilyurt Apartmanı çevresinde geçmişti. Resen uygulama kararımız 2020 yılında da devam etti. Silivri depreminin aynı gecesi bin 100 binadan bize kontrol talebi geldi. Aynı gün beş binayı tahliye etmek zorunda kaldık çünkü çok riskliydi. Toplam 38 binayı yıkmak zorunda kaldık. Vatandaşa vaat ettiğimiz kira yardımı yüksek olsa sayıyı artırmak mümkündü. Şu anda 3 bin 500 TL olması da yeterli değil. Temel koşul vatandaşına bir şeyler vaat etmesidir. Kira yardımının artması çok önemli.
Kentsel dönüşüm uyguladığınız binaların sayısı hakkında bilgi verir misiniz?
2020 yılında yaşanan pandemiye rağmen 500 binanın yıkımını gerçekleştirdik. 146 tanesini resen yani kendi irademizle kullandık. Ardından gelen yıllarda da 500 binanın yıkımını yaptık. şimdiye kadar 350 binayı re’sen yıktık. 2023 yılı planlamamız ise en az 206 binanın re’sen yıkılması gerekiyor. Kira desteği fazla olsaydı bu rakamları arttırmak mümkündü. İBB’nin İTÜ desteğiyle yürüttüğü bina taramaları da bize büyük destek oluyor. Bu taramalardan da 658 binanın ilçemizde olduğunu öğrendik. Risk gücüne göre A-B-C-D ve E kategorilerindeki binalar üzerinde çalışıyoruz. Toplam 101 binanın yıkılması gerektiğini belirledik. D ve E kategorileri için 4 bin 500 TL kira yardımı çıkınca elimiz kolaylaştı. 18 ay başının çaresine bakabilecek vatandaş gerçekleri daha kolay kabulleniyor. Kendi istediği ev için müteahhite ödeme yapmayı kabul ediyor. 105 bina ise riskli bölge ilan edilen alanlarda bulunuyor.
Kartal Belediye Başkanı Gökhan Yüksel, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, yerel yönetimler yazarı Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Gökhan Karakaş’ın sorularını yanıtladı.
‘Eliniz güçlü olmalı’
Büyük depremin ardından 2023 planınız nedir?
6 Şubat’taki büyük depremin ardından 2023 yılında dönüştürmeyi planladığımız bina sayısı 800’ü geçecek, belki bin rakamına ulaşacağız. Zaten yılda ortalama 500 bina dönüştürüyorduk. Kendi tarama ekiplerimiz çalışıyor ve eğitim almaya devam ediyor. 1999 yılı öncesi ruhsatsız ve iskansız binaların riski daha fazla ve önceliğimiz onlar. Birçoğu D ve E kategorisinde. Kendimizi vicdanen eksik hissetmemek için elimizin güçlü olması gerekiyor.
‘Bin gönüllüye eğitim verdik’
Deprem gerçeği için arama kurtarma ekipleri ve yardım çalışmalarını nasıl düzenliyorsunuz?
Halen 24 arkadaşımız arama kurtarma biriminde görevli. 30 Ekim 2020 tarihli İzmir depremini yaşayınca ekiplerimizi hemen sevk etmiştik. Akredite olmak için çabalarımız sürüyordu. Tam donanımlı bir arama kurtarma aracı satın aldık. İzmir depremiyle kendimizi çok geliştirdik. AKUT ve motorlu arama kurtarma ile tecrübemizi geliştirdik. Bölgemizde bin gönüllüye eğitim verdik, 250 tanesini bünyemize kabul ettik. AFAD’ın çağrısı ile 150 arama kurtarma gönüllümüz 6 Şubat depreminde hayat kurtarmak için görev aldı.
Hızlı taramanın ilk binası Kartal’da yıkıldı
Kartal ilçesi uzun yıllar İstanbul’un Anadolu yakasının en büyük yerel yönetim birimiydi. 1992 yılına kadar Maltepe ve Pendik ilçeleri Kartal’a bağlıydı. 485 bin kişinin yaşadığı ilçe Marmara Denizi kıyısında, Kocaeli yarımadasının güney batısında yer alıyor. 48 bin metrekarelik yüzölçümündeki ilçe, Aydos tepesi ve İstanbul’un balkonu olarak adlandırılan Yakacık tepesini barındırıyor. Öte yandan İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından hızlı tarama yöntemiyle tespit edilen ve durduğu yerde yıkılabileceği öngörülen, İstanbul’daki 318 binadan ilki, Kartal Orta Mahalle’de İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ve Kartal Belediye Başkanı Gökhan Yüksel’in katılımıyla yıkıldı. İstanbul’da hızlı tarama sürecini başlattıklarını hatırlatan İmamoğlu, “On binlerce binanın kapısını çalıyoruz. Ama ne acıdır ki, bazı semtlerde yüzde 70’e varan insanlar, bizi binalarına sokmadılar. Ve binalarının kontrol edilmesini istemediler. Ama biz ısrarla bu süreci devam ettirdik. İstanbul’da, bu arkamda gördüğünüz bina gibi, depreme dayanımı yüzde 0 olan, 318 bina tespit ettik ve bu 318 binayla ilgili işlem başlattık” dedi.
Yarın: Esenyurt